Jak używać kompasu? Przewodnik dla entuzjastów outdooru

Nawet w Karkonoszach można się zgubić. Kompas i mapa, w przeciwieństwie do elektroniki, nigdy się nie rozładują.

Wstęp

Czy wiesz, jak używać kompasu do orientacji w terenie? Jak prawidłowo przyłożyć go do mapy, aby wyznaczyć właściwy kierunek? Wyjaśnimy to w kolejnych akapitach. Dowiesz się również, czym różni się północ geograficzna od magnetycznej.

Jak działa kompas?

Kompas to narzędzie nawigacyjne, które pomaga określić kierunek względem biegunów magnetycznych Ziemi. Każdy kompas posiada igłę magnetyczną, która swobodnie się obraca i zawsze jednym końcem wskazuje północny biegun magnetyczny. Innym elementem jest pierścień ze skalą 360°. Kompas może mieć również dodatkowe udogodnienia, takie jak regulowany kąt deklinacji, przezroczysta płytka z linijką, lupa do czytania mapy czy lusterko do namierzania azymutu.

Uwaga, na dokładność igły w kompasie mogą wpływać silne pole magnetyczne urządzeń elektronicznych, metalowe przedmioty, naturalne anomalie magnetyczne, a także burze magnetyczne. Na dwa ostatnie czynniki nie masz większego wpływu i nie występują one często, jednak warto unikać używania kompasu w pobliżu elektroniki i metalowych narzędzi.

Jak wybrać kompas?

To zależy od tego, jak często zamierzasz go używać i jak zaawansowana jest Twoja wiedza na temat nawigacji w terenie. Istnieje wiele rodzajów kompasów, które mogą mieć różne funkcje i różną dokładność.

1. Kompas podstawowy

Najprostszy typ kompasu, idealny dla początkujących. Nie ma żadnych dodatkowych funkcji i służy do podstawowej orientacji w terenie. Nie ma przezroczystej płytki i łatwo mieści się w kieszeni kurtki lub plecaka.

2. Bransoletka survivalowa z kompasem

Ta bransoletka z kompasem to wielofunkcyjny element wyposażenia survivalowego. Prosty kompas pomoże w nawigacji, a bransoletkę można rozpleść i wykorzystać jako linkę. Ale to nie wszystko. Bransoletka kryje w sobie również krzesiwo i iskrownik, który można wykorzystać jako awaryjną piłkę.

3. Prosty kompas płytkowy

Ten kompas również należy do podstawowych. Jednak dzięki przezroczystej podstawie jest znacznie wygodniejszy do pracy z mapą.

WSKAZÓWKA: Dziecięcy zestaw outdoorowy do „przetrwania” Kompas, nóż składany, krzesiwo i czołówka to idealny zestaw na przygodowe wyprawy, ale także do zdobycia przydatnych umiejętności. Polecamy dla dzieci od 6 lat, zawsze pod nadzorem doświadczonej osoby.

4. Kompas z lusterkiem

Dzięki lusterku możesz znacznie precyzyjniej namierzyć azymut, nie odrywając wzroku od tarczy kompasu. Polecany do nawigacji w trudniejszym terenie.

5. Kompasy ekspedycyjne

Zaawansowane technicznie kompasy, które umożliwiają precyzyjną nawigację w trudnym terenie. Często posiadają dodatkowe funkcje – wykrywanie ryzyka lawinowego, fluorescencyjne elementy do użytku w nocy czy globalną igłę.

6. Kompasy wojskowe

Tzw. kompasy namiernikowe posiadają celownik i składaną ramkę do bardzo precyzyjnego wyznaczania kierunku.

7. Kompasy cyfrowe

Mogą być zainstalowane w telefonie komórkowym i smartwatchu. To świetna pierwsza pomoc w razie utraty orientacji. Mają jednak jeden haczyk – są zależne od naładowanej baterii. Jeśli chcesz z nich korzystać na dłuższych wyprawach, zabierz ze sobą powerbank.

WSKAZÓWKA: Wiele smartfonów ma fabrycznie zainstalowaną aplikację Kompas. A jeśli jej nie masz, możesz wypróbować Kompas dla Androida i iOS.

8. Busola

Jest to bardziej zaawansowane narzędzie do orientacji w terenie. Busola to w zasadzie kompas uzupełniony o obrotowy kątomierz ze skalą 360° i podziałkami.

Co to jest azymut

Mamy punkt, który wyznacza północ i punkt, do którego chcemy dotrzeć. Kąt między tymi dwoma punktami nazywa się azymutem. Określa on kierunek, w którym chcemy się udać. Stopnie kąta odczytujemy od punktu północnego, który jest traktowany jako 0°. Na obozach turystycznych wyprawa według azymutu to popularne zadanie dla dzieci. Idą one wtedy do celu bez względu na przeszkody naturalne, takie jak strumienie, mokradła czy krzaki.

Deklinacja magnetyczna

Aby uzyskać absolutnie precyzyjną orientację w trudnym terenie, należy uwzględnić deklinację magnetyczną. Igła kompasu wskazuje północ magnetyczną, która różni się od północy geograficznej. Deklinacja jest różna w różnych częściach Ziemi. Można ją sprawdzić z wyprzedzeniem dla danego obszaru lub odczytać z dobrej mapy topograficznej, na której jest podana.

Jak używać kompasu w praktyce?

Idealnie, jeśli oprócz kompasu masz również mapę terenu, ponieważ będziesz mógł kontrolować trasę i charakterystyczne punkty orientacyjne. Oto krótka instrukcja, jak używać kompasu w terenie.

1. Określ północ – Trzymaj kompas poziomo, aby igła mogła się swobodnie poruszać. Gdy się ustabilizuje, jej czerwony koniec wskaże północ. Północ magnetyczną.

2. Zorientuj mapę względem północy – Połóż mapę na płaskiej powierzchni i obróć ją tak, aby jej północ zgadzała się z kierunkiem wskazywanym przez igłę.

3. Określ kierunek marszu – Znajdź na mapie swój cel i za pomocą kompasu określ, w którą stronę świata musisz iść. Znajdź na mapie charakterystyczne punkty orientacyjne (szczyty, rzeki, skrzyżowania, zbiegi rzek), które pomogą Ci w nawigacji.

4. Śledź i kontroluj kierunek – Podczas marszu trzymaj kompas przed sobą i podążaj w wyznaczonym kierunku. Regularnie sprawdzaj trasę. W trudnym terenie sprawdzaj kierunek za każdym razem, gdy zmienia się ukształtowanie terenu.

5. Zgubiłeś się? – Staraj się uspokoić, panika nic nie da. Zatrzymaj się i spróbuj ponownie użyć kompasu. Jeśli czujesz, że nie masz pojęcia, gdzie jesteś, spróbuj wrócić do ostatniego znanego punktu. Jeśli jednak nie wiesz, dokąd wrócić, a orientacja według punktów charakterystycznych, Słońca czy GPS w telefonie nie pomaga, czas wezwać pomoc.

Na jakie numery dzwonić po pomoc?

Warto mieć w telefonie zapisane numery alarmowe, zanim gdziekolwiek wyruszysz. Podobnie jak zalecamy mieć w telefonie pobraną aplikację Ratunek, która współpracuje z GOPR i WOPR. 

• Górskie Pogotowie Ratunkowe, jeśli działa w danym miejscu.
• Służby ratownicze - straż pożarna 998, pogotowie ratunkowe 999, policja 997 lub uniwersalny 112.
• Za granicą numer do lokalnej służby górskiej, lokalnej policji, a także do ambasady RP.
• Infolinia ubezpieczyciela, u którego masz wykupione ubezpieczenie turystyczne.
• Schronisko górskie, w którym jesteś zakwaterowany lub do którego zmierzasz.

Wyprawy z kompasem to zawsze przygoda. Pamiętaj o dobrym przygotowaniu i zaimpregnowanych butach. Nigdy nie wiesz, dokąd poprowadzi Cię droga.

Jak używać busoli?

Używanie kompasu i busoli nieco się różni. Busola pozwala za pomocą obrotowej skali precyzyjnie wyznaczyć azymut. Przyłóż ją do mapy tak, aby była równoległa do prawej górnej krawędzi mapy lub do jednej z zaznaczonych linii północ-południe. Igła kompasu na busoli musi wskazywać północ (N), ustaw mapę w pozycji, w której ten warunek jest spełniony.

Nie wiem, gdzie jestem

Znajdź w terenie kilka charakterystycznych punktów, które widzisz na mapie. Połóż busolę na zorientowanej mapie. Ryski na obrotowej tarczy powinny być skierowane do górnej krawędzi mapy, igła na północ, a długa krawędź przecina jeden z punktów. Wzdłuż tej krawędzi narysuj linię i powtórz to z kolejnymi punktami. Miejsce, w którym przetną się linie, wskazuje Twoją pozycję.

Azymut na mapie

Przyłóż busolę do mapy tak, aby jej krawędź pokrywała się z linią między punktem początkowym a celem. Obróć kątomierz tak, aby jego ryski były równoległe do linii N-S na mapie, a N na obrotowej skali wskazywało górną krawędź mapy. Odczytaj azymut. Podczas marszu nie zapominaj regularnie sprawdzać, czy idziesz we właściwym kierunku.

Azymut w terenie

Znajdź charakterystyczny punkt w otaczającym krajobrazie i skieruj na niego strzałkę na busoli. Tarczę obracaj tak, aby ryski i igła były równoległe, a igła wskazywała północ. Oś podłużna wskaże wtedy azymut punktu, który odczytasz na skali.

O czym nie zapomnieć na wyprawie?

Zawsze warto mieć lekką, wodoodporną kurtkę i dobre buty trekkingowe. Nie lekceważ też suchych skarpet. Do plecaka spakuj butelkę z wodą, a na dłuższe wyprawy również filtr turystyczny. Jedzenie na szlak pakuj z głową, najlepsza jest żywność liofilizowana, która jest pożywna, ale nie dodaje zbędnych kilogramów.

• Kuchenki

• Naczynia

• Prowiant

• Kuchnie

Przydatne linki

• Poradniki >

• Testy >

• Reportaże >

• E-SHOP >

Autor: Lucie Krůčková

Źródła: archiwum autora